Chuyển đổi xanh và xe điện: Không ai “mở đường” cho ai cả
Trong những ngày qua, mạng xã hội lan truyền nhiều thông tin sai lệch, suy diễn phiến diện về lộ trình hạn chế xe máy xăng tại Việt Nam, gắn vấn đề này với thuyết âm mưu “mở đường cho một hãng xe trong nước độc quyền thị trường”. Đây không chỉ là nhận thức sai lệch về chính sách phát triển bền vững mà còn bóp méo các nỗ lực thực chất của Nhà nước trong quá trình chuyển đổi năng lượng, ứng phó với biến đổi khí hậu — một trong những thách thức lớn nhất toàn cầu hiện nay.
Hạn chế xe xăng: Từ cam kết toàn cầu đến hành động quốc gia
Chính sách chuyển đổi xanh, giảm phát thải từ giao thông không phải là điều gì mới mẻ hay mang tính áp đặt tại Việt Nam. Từ năm 2011, khi tham gia Hội nghị lần thứ 17 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP17), Việt Nam đã bắt đầu xây dựng lộ trình hạn chế nhiên liệu hóa thạch, phát triển năng lượng tái tạo và từng bước thay đổi mô hình tiêu dùng năng lượng – trong đó có giao thông cá nhân.
Đến năm 2021, tại COP26, Việt Nam tuyên bố cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050. Đây không phải là lựa chọn “xa xỉ” mà là yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn tiếp tục thu hút đầu tư, thương mại, hỗ trợ quốc tế trong thời đại kinh tế xanh và phát triển bền vững.
Không thể phủ nhận rằng, xe máy xăng — với số lượng gần 50 triệu chiếc đang lưu thông — là một trong những nguồn phát thải lớn tại Việt Nam. Hơn nữa, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ phát thải phương tiện cá nhân trên đầu người cao nhất Đông Nam Á. Vì vậy, việc xây dựng lộ trình loại bỏ xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch không phải là “áp đặt” hay “ưu ái” một doanh nghiệp nào, mà là kết quả tất yếu từ cam kết quốc tế và thực tiễn nội tại của quốc gia.
Xe điện: Không của riêng ai
Nhiều người vin vào sự phát triển của một số doanh nghiệp nội địa như VinFast để suy diễn rằng “lộ trình cấm xe xăng là để mở đường độc quyền”. Đây là một cách nhìn lệch lạc và cảm tính.
Thị trường xe điện tại Việt Nam hiện nay rất sôi động, với sự tham gia của hàng chục thương hiệu trong và ngoài nước như Honda, Yamaha, Yadea, Dat Bike, DKBike, Pega, BMW, BYD, Tesla, Porsche, Mercedes-Benz… Không ai bị “bắt ép” phải mua xe của bất kỳ hãng nào. Người tiêu dùng có đủ quyền lựa chọn dựa trên nhu cầu, tài chính và sở thích cá nhân.
VinFast là một trong những doanh nghiệp đi tiên phong đầu tư bài bản vào hệ sinh thái xe điện tại Việt Nam, từ nhà máy sản xuất, trạm sạc đến chính sách hậu mãi. Họ hoàn toàn có quyền triển khai hệ thống trạm sạc phục vụ khách hàng của mình, giống như cách Tesla hay các hãng xe lớn khác đang làm trên thế giới. Không có quy định nào buộc một doanh nghiệp tư nhân phải “chia sẻ miễn phí” hạ tầng đầu tư bằng tiền của mình cho đối thủ cạnh tranh. Trái lại, các hãng xe khác hoàn toàn có thể đầu tư hệ thống sạc riêng hoặc hợp tác nếu thấy thị trường hấp dẫn.
Nếu một doanh nghiệp đầu tư nghiêm túc, có chiến lược dài hạn, thì việc họ giành được thị phần cũng là điều dễ hiểu và hoàn toàn dựa trên nguyên tắc thị trường. Đổ lỗi cho sự thành công của một doanh nghiệp thay vì nhìn vào sự thiếu vắng đầu tư của các đối thủ khác chỉ cho thấy sự lười biếng trong tư duy cạnh tranh.
Chính sách là cho tương lai quốc gia, không phục vụ lợi ích nhóm
Thái độ nghi ngờ, thậm chí công kích chính sách phát triển xe điện dưới danh nghĩa “bảo vệ quyền tự do đi xe xăng” không chỉ thiếu cơ sở pháp lý mà còn đi ngược lại xu thế chung của thế giới. Không một quốc gia văn minh nào lại phát triển dựa trên mô hình “đốt nhiên liệu hóa thạch đến cạn kiệt”.
Các thành phố như London, Paris, Tokyo, Bắc Kinh, New York… đều đang tiến tới loại bỏ dần xe chạy xăng dầu khỏi đô thị, xây dựng khu vực phát thải thấp (LEZ), cấm xe cá nhân ô nhiễm vào nội đô, và khuyến khích mạnh mẽ xe điện bằng chính sách thuế, trợ giá, đầu tư công. Việt Nam không thể là ngoại lệ nếu muốn phát triển bền vững, giảm ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và không bị tụt lại trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nói rằng “cấm xe xăng để ưu ái xe điện” chẳng khác nào nói “cấm thuốc lá để mở đường cho kẹo cao su nicotine”. Đó là cách so sánh nguỵ biện và phi logic. Chính sách nào phục vụ lợi ích quốc gia, bảo vệ sức khỏe người dân, giảm chi phí xã hội và phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu đều cần được ủng hộ
Đừng là con cua kéo nhau trong rổ
Việt Nam cần khuyến khích sự đổi mới, cạnh tranh lành mạnh và tầm nhìn dài hạn. Nếu một doanh nghiệp nội địa làm tốt, đi trước, dám đầu tư, thì điều đó nên được nhìn nhận như một tín hiệu tích cực, thay vì bị nghi ngờ, công kích vô căn cứ.
Chuyển đổi xanh là con đường tất yếu. Xe điện là một phần trong hành trình đó. Ai làm tốt hơn sẽ được thị trường lựa chọn. Còn nếu chỉ ngồi đó hoài nghi, chửi bới, bám víu vào quá khứ và từ chối thay đổi, chúng ta chỉ đang tự kéo lùi chính mình như những con cua trong rổ.
Vinh Sơn